زنجیره ارزش فولاد از سنگ آهن خام استخراجی از معادن سنگ آهن آغاز می‌گردد. سنگ آهن نمی‌تواند به طور مستقیم در کوره احیاء مستقیم قرار گرفته و تبدیل به فولاد شود؛ به همین دلیل در روش احیاء، ابتدا تبدیل به سنگ‌آهن دانه‌بندی شده و سپس کنسانتره و در ادامه گندله، آهن اسفنجی و فولاد خام تولید می‌شود.
در ادامه و بر حسب نیاز، فولاد خام به اشکال مختلف اسلب، بلوم و بیلت درمی‌آید. اسلب عمدتا برای تولید ورق‌های فولادی و بلوم و بیلت برای مصارفی همچون تولید تیر آهن، میلگرد و محصولات سبک ساختمانی استفاده می‌شوند.
شرکت «فولاد خراسان» توان تولید بخش گندله تا میلگرد از زنجیره فولاد را (بخش سبز رنگ نمودار روبرو)، دارد. بنابراین ماده اولیه اصلی این شرکت، کنسانتره سنگ آهن بوده و محصول نهایی آن نیز میلگرد می‌باشد. البته این شرکت مازاد شمش، گندله و آهن اسفنجی خود را به فروش می‌رساند.
تأمین‌کنندگان و مشتریان فخاس
“فخاس” کنسانتره سنگ آهن مورد نیاز خود را از شرکت‌های مختلفی تهیه می‌کند. در سال مالی 1401، عمده تأمین کنسانتره از “معدنی و سدسازی آریا جنوب” و “واحیاء” انجام گرفته است. در حالی که در سال 1402، این ماده غالبا از شرکت‌های “آسان تولید سپاهان”، “مدیریت تجارت مبدأ” و “نقش نویسا” خریداری شده است.
همچنین این شرکت در این دوره، اقدام به خرید مقدار قابل توجهی قراضه از “آسان تولید سپاهان” نموده است.
در مقابل، محصول میلگرد و شمش به شرکت‌های مختلفی همچون «بازرگانی گلستان فلز طبرستان»، «فولاد ظفر بناب» و «فولاد خرمدشت تاکستان» فروخته شده است.
تقریبا تمامی فروش داخلی محصولات شمش و میلگرد شرکت، در بورس کالا انجام شده است.
تأمین کنندگان عمده مواد اولیه شرکت در سال 1402
مشتریان عمده محصولات شرکت در سال 1402
ظرفیت اسمی و تولید در فخاس
“فخاس“ دارای ظرفیت اسمی تولید 2,500,000 تن گندله، 1,600,000 تن آهن اسفنجی و بریکت، 1,350,000 تن شمش و 550,000 تن میلگرد در سال می‌باشد.
این شرکت طی سال‌های گذشته همواره محصول شمش خود را پایین‌تر از ظرفیت اسمی خود تولید کرده و بر اساس گزارش سالانه 1402 شرکت، 1,055 هزار تن شمش تولید شده که 67 درصد ظرفیت اسمی است. همچنین از دلایل اصلی روند نزولی تولید این محصول، می‌توان به محدودیت‌های انرژی و عدم تأمین آهن اسفنجی کافی از واحد احیاء اشاره کرد.
اما مقدار تولید میلگرد شرکت معمولا نزدیک ظرفیت اسمی خود بوده است و حتی در سال 1402، تولید بیشتر از ظرفیت خود و معادل 111% ظرفیت اسمی داشته است.
تولید و ظرفیت اسمی محصول میلگرد (هزار تن)
تولید و ظرفیت اسمی محصول شمش (هزار تن)
نرخ بهای تمام شده و فروش محصولات شرکت
دو محصول اصلی شرکت، شمش فولادی و میلگرد هستند. در زمستان 1402، بهای تولید محصول میلگرد و شمش فولادی به ترتیب 534 و 478 دلار بر تن (بر حسب دلار نیما) بوده است. همچنین اوج بهای تولید در زمستان 1401 رقم خورد؛ جایی که نرخ تولید میلگرد به 855 دلار نیز رسید و شمش نیز با نرخ 654 دلاری تولید شد.
با توجه به این که شمش، محصول میانی برای تولید میلگرد می‌باشد، مشاهده می‌گردد که همواره بهای تولید میلگرد اندکی بالاتر از شمش فولادی شرکت قرار می‌گیرد.
نرخ‌های فروش محصولات شرکت نیز در آخرین گزارش شرکت بر اساس دلار نیمایی 580 دلار بر تن برای میلگرد و 501 دلار بر تن برای شمش است که به ترتیب حاشیه سود 46 و 23 دلار بر تن داشته‌اند. این حاشیه طی فصول اخیر روند کاهشی داشته است.
بهای تولید و نرخ فروش میلگرد فخاس (دلار بر تن)
بهای تولید و نرخ فروش شمش فخاس (دلار بر تن)
نرخ فروش محصولات شرکت
در سال‌های اخیر شاهد رشد قابل توجه ضریب نرخ آهن اسفنجی شرکت از حدود 40 به 58 درصد شمش فخوز بوده‌ایم. از جمله دلایل این اتفاق تراز منفی (کسری) آهن اسفنجی در کشور و همچنین افزایش بهای تمام‌شده این محصول با توجه به انرژی‌بر بودن آن و رشد نرخ انرژی (به خصوص گاز طبیعی) بوده است.
نرخ شمش شرکت نزدیک به شمش فخوز بوده و در سال 1402، 4 درصد پایین‌تر از آن فروخته شده است.
اما نرخ محصول میلگرد به 111 درصد شمش فخوز رسیده و با توجه تغییر دستورالعمل تعیین نرخ پایه این محصول در بورس کالا بر اساس 116 درصد شمش فخوز، انتظار می‌رود این ضریب بالا بماند. البته این دستورالعمل، نرخ پایه شمش بلوم فخوز در بورس کالا را مبنا قرار داده است. در حالی که در این‌جا منظور از نرخ شمش فخوز، میانگین وزنی بلوم، بیلت و اسلب داخلی و صادراتی فروخته شده توسط “فولاد خوزستان” می‌باشد.
مقدار و نرخ مواد اولیه
همان‌طور که مشاهده می‌شود شرکت پس از بهره‌برداری از طرح 2.5 میلیون تنی گندله و تکمیل کردن زنجیره ارزش خود، به سمت خرید کنسانتره به جای گندله رفته و در سال 1402 هیچ گندله‌ای خریداری نکرده است. همچنین با بهره‌برداری از واحد کنسانتره‌سازی 2.5 میلیون تنی فخاس، دیگر نیازی به تأمین کنسانتره خارج از گروه وجود نخواهد داشت و شرکت می‌تواند تمام زنجیره فولاد را در اختیار داشته باشد.
مقدار خرید کنسانتره و گندله شرکت (تن)
ضریب نرخ خرید مواد اولیه شرکت به شمش فخوز
در سالیان اخیر ماده اولیه اصلی، یعنی کنسانتره آهن نیز از ضریب زیر 20 درصد شمش فخوز در سال‌های 97 و 98 به اعداد بالای 20 درصد رسیده است.
بر اساس گزارش سال 1402 شرکت، این محصول با ضریب 20 درصد شمش فخوز خریداری شده که بخشی از آن مربوط به هزینه حمل خرید از منابع مختلف بوده است.
هزینه انرژی
از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر سودآوری شرکت‌های فولادی، میزان مصرف و نرخ انرژی شرکت‌ها است. «فخاس» نیز که دارای فرآیندهای بسیار انرژی‌بر احیاء مستقیم و فولادسازی می‌باشد از این قاعده مستثنی نیست.
در نمودار مقابل، نسبت هزینه انرژی این شرکت به بهای تمام شده و همچنین مبلغ فروش شرکت مشاهده می‌شود. با توجه به تغییر دستورالعمل‌ها و ضرایب مربوط به نرخ‌های هزینه انرژی، شاهد رشد قابل توجه این بخش از بهای تمام‌شده در بسیاری از شرکت‌های کشور از جمله «فخاس» بوده‌ایم. به طوری که در پاییز 1402، 32 درصد از بهای تمام شده این شرکت را هزینه حامل‌های انرژی تشکیل می‌دهد و طبیعتا حساسیت سود شرکت به تغییرات نرخ انرژی افزایش یافته است.
همچنین در سال مالی 1402 شرکت، حدود 63 درصد از مبلغ هزینه انرژی، گاز طبیعی و 37 درصد آن به عنوان هزینه برق شناسایی شده است که البته پیش‌بینی می‌شود با افزایش نرخ برق شرکت‌های فولادی، نسبت سهم انرژی برق به کل هزینه انرژی رشد کند.
روند فصلی نسبت هزینه انرژی به بهای تمام شده و مبلغ فروش در فخاس
سهم انواع انرژی در هزینه انرژی فخاس در سال 1402
نرخ انرژی
علت اصلی رشد قابل توجه هزینه‌های بخش انرژی در سالیان اخیر، رشد نرخ حامل‌های انرژی می‌باشد. در این بخش با مشاهده نمودار نرخ دلاری گاز طبیعی “فخاس”، روند صعودی آن قابل مشاهده است(بر اساس دلار نیمایی).
همچنین شرکت فولاد خراسان در حال حاضر گاز طبیعی خود را با نرخ‌های بسیار بالاتر از نرخ هنری هاب آمریکا دریافت می‌کند و همین موضوع نیز بر حاشیه سود شرکت اثر منفی گذاشته است.
روند نرخ میانگین فصلی گاز مصرفی شرکت و هنری هاب آمریکا (سنت دلار بر متر مکعب)
در مورد نرخ برق نیز اتفاق مشابهی افتاده است و نرخ دلاری این بخش نیز در حال رشد می‌باشد.
در مورد نرخ برق صنایع مختلف علی‌الخصوص صنعت فولاد، ابهام‌های بسیاری وجود دارد. بر اساس مصوبه وزارت نیرو، نرخ برق واحدهای فولادی از اردیبهشت‌ماه 1402، 1,200 تومان به ازای کیلووات ساعت تعیین شده است. با این حال این شرکت‌ها هنوز در گزارش‌های خود این نرخ را اصلاح نکرده‌اند. نرخ‌های نمودار روبرو بر اساس نرخ‌های اعلامی در گزارشات ماهانه محاسبه شده است.
روند نرخ میانگین فصلی برق مصرفی شرکت* (سنت دلار بر کیلووات ساعت)
مالیات شرکت
با بررسی روند نرخ و مبلغ دلاری مالیات در 20 سال اخیر مشاهده می‌گردد که شرکت در اوایل دهه 90 نرخ‌های مالیات بالاتری را پرداخت می‌کرده اما در ادامه و با استفاده از معافیت‌های بیشتر از جمله معافیت ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم مربوط به خط فولادسازی شماره 2 و واحد گندله‌سازی شرکت، شاهد کاهش قابل ملاحظه نرخ مالیات بوده‌ایم. البته معافیت مذکور توسط سازمان امور مالیاتی مورد تأیید واقع نشده و اعتراض در این‌باره تاکنون بدون نتیجه بوده است.
از سال 1400 و با تغییر رویکرد دولت در افزایش مالیات صنایع و کسب و کارها، شاهد رشد مجدد مبلغ دلاری و نرخ مالیات بوده‌ایم که از جمله عوامل اثرگذار بر کاهش حاشیه سود خالص شرکت است.
روند نرخ و مبلغ مالیات
روند سودآوری و حاشیه سود شرکت
پس از وقوع بحران اقتصادی سال 2008 میلادی (1387-1388 شمسی) در دنیا و ریزش قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها و همچنین کاهش تولید شمش شرکت به دلیل مشکلات تأمین بار فلزی، حاشیه سود خالص به نزدیک صفر رسید و پس از آن با بازیابی نسبی اقتصادها، بهره‌برداری از واحد احیاء و همچنین جهش ارزی اوایل دهه 90 شمسی، تا قله تاریخی خود (37 درصد) صعود کرده است. سپس، با افزایش امیدها به شکل‌گیری توافق با غرب، شاهد ثبات مجدد نرخ ارز بودیم. در همین دوره رکود نسبی اقتصاد چین نیز باعث افت شدید نرخ‌های فروش شد و در نتیجه حاشیه سود فخاس افت قابل توجهی داشت.
طی سال‌های 96 و 97 با جهش دوباره نرخ ارز و بهره‌برداری از واحد گندله، رشد حاشیه سود شرکت اتفاق افتاد و این روند تا سال 99 نیز ادامه یافت.
سپس با افزایش نرخ انرژی و هزینه مالیات از سوی دولت وقت و همچنین سیاست تثبیت دلار نیمایی، شاهد کاهش مجدد حاشیه سود در سال 1401 هستیم که البته با رشد تولید و فروش از موجودی در سال 1402 جبران شده است.
روند 20 ساله سود خالص و حاشیه سود شرکت
مسیر توسعه شرکت
شرکت «مجتمع فولاد خراسان» در سال 1380 با فعالیت آزمایشی واحد نورد 1 به ظرفیت اسمی 550 هزار تن و واحد فولادسازی 1 به ظرفیت اسمی 630 هزار تن بیلت، آغاز به کار کرد.
پس از آن در سال‌های 1388 و 1389، مدول‌های شماره 1 و 2 نیز به بهره‌برداری رسید و ظرفیت تولید 1.6 میلیون تن آهن اسفنجی، ایجاد گردید.
در سال 1396، واحد فولادسازی 2 شرکت، با ظرفیت 720 هزار تن نیز تکمیل شد تا ظرفیت تولید بیلت به 1.35 میلیون تن در سال افزایش یابد.
در سال 1397، واحد گندله‌سازی با ظرفیت اسمی 2.5 میلیون تن جهت تأمین خوراک واحد احیاء به بهره‌برداری رسید.
در راستای تکمیل زنجیره فولاد، مجتمع فولاد خراسان، طرح 2.5 میلیون تنی کنسانتره را در دست احداث دارد که تاکنون پیشرفت 29 درصدی داشته است. این طرح که با نام شرکت “مواد معدنی شرق فولاد خراسان” در حال احداث می‌باشد، پیشرفت بسیار کندی داشته و بنا بر گفته مدیر عامل شرکت در سال 1404 در مدار قرار خواهد گرفت.
درصد پیشرفت پروژه کنسانتره‌سازی
ساختار سهامداری شرکت
شرکت «مجتمع فولاد خراسان» تحت مالکیت 55 درصدی «صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر» قرار دارد و هلدینگ فولاد مبارکه نیز به طور غیر مستقیم و تلفیقی، مالکیت 33 درصدی این شرکت را دارا می‌باشد.
همچنین این شرکت دارای چند شرکت فرعی و وابسته می‌باشد. شرکت‌های فرعی «فخاس» عبارتند از:
- شرکت «تولید مواد معدنی شرق فولاد خراسان» با مالکیت 57 درصدی فخاس (طرح 2.5 میلیون تنی کنسانتره در حال احداث)
- «کشت و صنعت مروارید دشت سلامی» با مالکیت 100 درصدی فخاس
- «مهندسی پیشگامان رایا سیستم شرق» با مالکیت 100 درصدی فخاس
شرکت‌های وابسته فخاس نیز عبارتند از:
- «بین‌المللی تولید و توسعه مواد فلزی» با مالکیت 40 درصدی فخاس
- «صنعتی کارخانجات آهک فولادیار نوین» با مالکیت 40 درصدی فخاس
مفروضات پیش‌بینی صورت سود و زیان
- نرخ دلار آزاد و نیما برای سال مالی 1403 بر اساس شرایط تورم و نقدینگی برآورد شده است.
- نرخ فروش محصولات شرکت درصدی از شمش فخوز و بر اساس روند تاریخی آن محاسبه شده است.
- هزینه دستمزد بر اساس تغییرات تعداد کارکنان و نرخ تورم رشد داده شده است.
- تولید شمش برابر با 99 درصد ظرفیت اسمی و شمش 68 درصد ظرفیت (بنا بر اصل محافظه‌کاری) در نظر گرفته است.
- مقدار مصرف مواد اولیه بر اساس ضرایب مصرف شرکت محاسبه و نرخ خرید کنسانتره نیز 20 درصد شمش فخوز آورده شده است.
- سیاست تقسیم سود شرکت در 2 دوره اخیر تغییر کرده و سود کمتری بین سهامداران خود تقسیم می‌کند. بنابراین برای سال آتی با توجه به طرح توسعه کنسانتره، تقسیم سود برابر با میانگین دو دوره اخیر در نظر گرفته شده است.
پیش بینی صورت سود و زیان
- با در نظر گرفتن مفروضات مذکور و رعایت اصل محافظه‌کاری در تحلیل شرکت، برای سال 1403، به ترتیب 921 ریال سود خالص به ازای هر سهم پیش‌بینی می‌شود.
- با توجه به افزایش سرمایه از محل انباشته در سال 1402، شرکت معافیت مالیاتی داشته و در این سال تنها 41 میلیارد تومان ذخیره مالیات در نظر گرفته است(ما بقی مربوط به مالیات سال‌های قبل است). برای سال 1403 نیز در صورت انجام افزایش سرمایه از محل انباشته معافیت‌های بیشتری نصیب شرکت خواهد شد. برای رعایت محافظه‌کاری و با توجه به قطعی نبودن آن در سال جاری، این معافیت برای شرکت لحاظ نشده است.
- افزایش هزینه مالی در سال‌های مالی 1402 و 1403، به رشد تسهیلات دریافتی و افزایش نرخ تأمین مالی بازمی‌گردد.
- در نهایت با در نظر گرفتن شرایط مذکور، سهام «فخاس» در حال حاضر با قیمت پایانی 4,032 ریال، با نسبت P/E آینده نگر 4.38 واحد در حال معامله می‌باشد.
