در سال 1402 بانک مرکزی در قالب عملیات ریپو بیش از 6/23 هزار همت به بانک‌ها تزریق و بیش از 6/19 هزار همت ارزش بازخرید ریپوهای سررسیدشده (جذب) بوده است.
در مجموع در سال 1402، 35 هزار میلیارد تومان تزریق منابع به بانک‌ها صورت گرفته است. در سالی که گذشت عملیات بازار باز با نرخ توافق بازخرید 23 درصد انجام گرفت.
نتیجه عملیات بازار باز در شهریور 1403، تزریق حدود 2/4 هزار میلیارد تومان منابع توسط بانک مرکزی به بانک‌ها بوده است.
در نیمه‌ی اول سال 1403 بانک مرکزی در راستای اجرای سیاست انبساطی با نرخ توافق بازخرید 23 درصد تقریبا 50 هزار میلیارد تومان تزریق منابع به بانک‌ها داشته است.
عملیات بازار باز معمولا در روزهای دوشنبه انجام می‌شود و عمده‌ی ریپوها دارای سررسید یک هفته‌ای می‌باشند.
از انتهای خرداد ماه سال جاری ریپوهای با سررسید 85 روزه نیز منتشر شده است.
تا انتهای شهریور ماه سال 1403 بانک مرکزی تقریبا به تمام سفارش‌های ارسال شده از سوی بانک‌ها پاسخ داده است.
نرخ بهره بازار در سال جاری به صورت میانگین 30.7 درصد می‌باشد. (اعلام شده در سایت بانک مرکزی)
روند نرخ‌های بهره
بانک مرکزی با ورود به بازار بین بانکی از طریق عملیات بازار باز و تعیین دالان نرخ بهره، عرضه بانک مرکزی را به نحوی مدیریت میکند که نرخ بهره بازار را به سمت نرخ تعیین شده سوق دهد.
هدف بانک مرکزی، مدیریت نرخ‌های بهره کوتاه مدت در راستای مدیریت تورم، کنترل حجم نقدینگی و کنترل نرخ بهره بانکی می‌باشد؛ اما در اکثر مواقع نرخ بهره بازار خارج از دالان مدیریتی بانک مرکزی قرار داشته است.
از بهمن ماه سال 1401 کف دالان نرخ بهره به 17 درصد و سقف آن به 24 درصد افزایش یافته است.
در انتهای شهریور ماه سال 1403 کماکان حداقل نرخ توافق بازخرید نزدیک سقف دالان نرخ بهره، 23 درصد و همچنین نرخ بهره بازار از نیمه دوم سال 1401 همواره بالاتر از این مقدار بوده و در انتهای شهریور 1403 با کاهش نرخ بهره بازار به عدد 28/3 درصد رسیده است، این در حالیست که در انتهای تیر ماه 31/5 درصد بوده است.
ارزش دلاری بازار بدهی
ارزش بازار بدهی در انتهای شهریور ماه 1403 به عدد 696 هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به ابتدای سال 1397 تقریبا 14 برابر شده است؛ این در حالیست که ارزش دلاری این بازار در بازه زمانی فوق تقریبا 28 درصد رشد داشته است.
دولت در سال‌های اخیر با انتشار اوراق بدهی در راستای جبران کسری بودجه اقدام کرده است که باعث رشد و تعمیق بازار بدهی گردیده است.
نسبت ارزش دلاری بازار بدهی به بازار سهام در زمان رونق بازار سهام (بهار 1399) در کمترین مقدار خود قرار داشته است.
* ارزش ریالی بازار بدهی از گزارش منتشر شده از سوی سازمان فرابورس استخراج شده است و ارزش دلاری آن با دلار بازار آزاد محاسبه شده است. در آمار منتشر شده از سوی فرابورس نوع اوراق به تفکیک عنوان نشده است.
روند رشد ارزش بازار (ریالی) بدهی
ارزش بازار اوراق بدهی در انتهای شهریور 1403 به عدد 696 هزار میلیارد تومان رسیده است.
* در ارزش بازار بدهی تنها ارزش بازار اوراق مالی اسلامی منتشر شده از سوی سازمان فرابورس آورده شده است و اوراق معامله شده جهت عملیات بازار باز در این آمار وجود ندارد.
روند رشد ارزش معاملات بازار بدهی
ارزش معاملات اوراق بدهی در انتهای شهریور ماه 1403 تقریبا 66 هزار میلیارد تومان بوده است.
اوراق صکوک (اجاره، مرابحه، …) با سهم 98 درصدی بالاترین ارزش معاملات را در بین اوراق بدهی منتشر شده دارد .
ارزش معاملات انواع بازار‌های مالی
سهم ارزش معاملات بازار بدهی در انتهای شهریور 1403 از مجموع ارزش کل معاملات بازار، 8 درصد بوده است.
سهم اوراق بدهی از تأمین مالی
در انتهای شهریور ماه سال 1403 نیز انتشار اوراق بدهی بعد از روش افزایش سرمایه، بیشترین سهم از تأمین مالی را به خود اختصاص داده است.
**بازار سرمایه‌گذاری حرفه‌ای در راستای کمک به تأمین مالی پروژه‌های اقتصادی راه‌اندازی شده است که اولین نماد آن شرکت گسترش سوخت سبز زاگرس «شگستر» بوده است.
عملکرد تجمعی خرید ماهانه و انتقال مالكيت اوراق توسط فعالین بازار
در انتهای شهریور 1403 بانک‌ها عمده خریداران اوراق بدهی بوده‌‌اند.
خالص انتقال مالکیت اوراق در صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بانک‌ها مثبت بوده است.
انواع اوراق بازار بدهی
در پایان شهریور 1403 تقریبا 735 هزار میلیارد تومان اوراق بدهی منتشر شده در بازار وجود دارد.
اوراق مرابحه و اوراق خزانه اسلامی در مجموع 86 درصد از حجم اوراق بازار بدهی را تشکیل می‌دهد.
از ابتدای اردیبهشت ماه سال جاری دولت شروع به انتشار اوراق جدید نمود و نرخ بازده اوراق روند افزایشی پیدا کرد.
اوراق خزانه اسلامی
حجم اوراق خزانه‌ی موجود در بازار در انتهای شهریور 1403 به عدد 215 هزار میلیارد تومان رسید.
میانگین نرخ بازده تا سررسید اوراق اخزای موجود در بازار با سررسید‌های متفاوت 31/34 درصد بوده است.
در سری زمانی ارائه شده بازدهی تعدادی از اوراق، انحراف بالایی از میانگین داشته‌اند که عمدتا ناشی از نحوه‌ی معامله‌ی این اوراق توسط صندوق‌ها می‌باشد. (در گزارش پیش رو داده‌های با انحراف بالا حذف شده‌اند).
*شناسه اخزا و نرخ بازده تا سررسید
اوراق مرابحه و اجاره
اوراق مرابحه با ارزش 415 هزار میلیارد تومان بیشترین سهم از اوراق بدهی را در انتهای شهریور 1403 به خود اختصاص داده است.
غالب حجم این اوراق با بازده 26.4 درصد دارای سررسید کمتر از 2 سال می‌باشند.
میانگین نرخ بازده تا سررسید اوراق مرابحه موجود در بازار با سررسید‌های متفاوت 24 درصد می‌باشد.
اوراق اجاره نیز بعد از اوراق مرابحه و اوراق خزانه‌ی اسلامی با ارزش تقریبی 74 هزار میلیارد تومان بیشترین حجم اوراق موجود در بازار را به خود اختصاص داده بود.
میانگین نرخ بازده تا سررسید اوراق اجاره موجود در بازار با سررسید‌های متفاوت 21 درصد می‌باشد.
اوراق گام
در سال جاری سهمیه ۲۷۰ هزار میلیارد تومانی برای انتشار اوراق گام در نظر گرفته شده که در صورت موفقیت می‌تواند از فشار روی ترازنامه شبکه بانکی بکاهد.
اوراق گام ابزاری است که در آن واحدهای اقتصادی مشمول، می‌توانند معادل 120 درصد ارزش فروش آخرین سال خود درخواست انتشار اوراق گام دهند.
به همین ترتیب بانک طرف قرارداد که در حال حاضر به‌‌‌طور آزمایشی شامل 3 بانک است، بر اساس مصوبه خود اقدام به انتشار اوراق گام مورد نیاز متقاضی خود میکند.
بر اساس آخرین مصوبه شورای پول و اعتبار اشخاص حقیقی و حقوقی توانایی معامله با اوراق گام را دارند. (استفاده شخص حقیقی از اوراق گام بابت خرید کالا، در قالب کارت رفاهی متصل به اوراق فراهم شده است).
پس از عرضه اولیه اوراق گام، امکان انتقال این اوراق به بازار سرمایه با نرخ تنزیل 25 درصد وجود دارد. همچنین برای متقاضی دوم نرخ تنزیل 50 درصد در نظر گرفته شده و خریدار سوم به بعد می‌تواند اوراق مذکور را با نرخ تنزیل 75 درصد خریداری کند.
در حال حاضر یک گواهی اعتبار مولد کشاورزی به ارزش اسمی تقریبی 49 میلیارد تومان با سررسید فروردین 1404 در بازار منتشر شده است. (گام040116)
روند بدهی‌ها و مطالبات دولت
بدهی‌های دولت در انتهای سال 1402، 3 درصد نسبت به ابتدای سال 1402 کاهش داشته است.
عرضه اوراق مرابحه عام در سال 1403
خزانه‌داری کل کشور برای تأمین مالی اقتصاد کشور با هدف کاهش تبعات تورمی، در اردیبهشت 1403 نسبت به انتشار اوراق مرابحه عام و عرضه آن اقدام نموده است که در انتهای شهریور 1403 مبلغ 169 هزار میلیارد تومان عرضه و به صورت نقدی به فروش رسانده است.
نرخ اسمی اوراق منتشر شده 23 درصد و نرخ میانگین وزنی بهره موثر اوراق فروخته شده، 3/28 درصد می‌باشد.
شایان ذکر است در مقابل مبلغ تأمین شده از طریق انتشار اوراق نقدی تا انتهای شهريور 1403 به مبلغ تقریبی 169 هزار میلیارد تومان، مبلغ 122 هزار میلیارد تومان توسط خزانه‌داری کل کشور برای تسویه اصل و سود اوراق در نيمه اول سال جاری پرداخت شده است که بر همین اساس، مجموع نقدینگی جذب شده توسط دولت از طریق انتشار اوراق نقدی مثبت می‌باشد.
تاریخ سررسید اوراق منتشر شده اسفند 1405، خرداد 1406 و شهریور 1405 می‌باشد.
عملکرد تسویه اوراق بهادار دولتی به تفکیک اصل و سود
وضعیت تعهدات آتی در خصوص تسویه اصل و سود اوراق دولتی در انتهای شهریور سال 1403، 222 هزار میلیارد تومان پرداخت اصل و 82 هزار میلیارد تومان سود اوراق است.
